گریه بر مصائب اهل بیتتردیدی نیست که گریه کردن بر امام حسین (علیه‌السّلام) اجر و پاداش بس بزرگ و بی شماری دارد، و در واقع آنچه ما درک می‌کنیم و روایات بیانگر آن است فقط گوشه‌ای از عظمت قیام عاشورا و پاداش عزاداران حسینی می‌باشد. ۱ - گریه و اجر بسیارتردیدی نیست که گریه کردن بر امام حسین (علیه‌السّلام) اجر و پاداش بس بزرگ و بی شماری دارد که انسان چه بسا از توصیف و بیان حقیقت آن عاجز است و ممکن است در همه حقایق و عظمت قیام امام حسین (علیه‌السّلام) و پاداشی که خداوند برای عزاداران و گریه کنندگان بر آن بزرگوار قرار داده، برای ما معلوم نگردد و در واقع آنچه ما درک می‌کنیم و روایات بیانگر آن است فقط گوشه‌ای از عظمت قیام عاشورا، و پاداش عزاداران حسینی می‌باشد. ۲ - شایسته و لایق گریستناینکه انسانی به حدی برسد که انسانهای زیادی و بلکه تمام عالم هستی برای او گریه کنند و اشک بریزد، نه یک روز و دو روز، بلکه قرنها، لیاقت ویژه‌ای لازم دارد، لذا قرآن در مورد فرعونیان که بر اثر نفرین موسی غرق شدند می‌گوید: «فَما بَکَتْ عَلَیْهِمُ السَّماءُ وَ الْاَرْضُ وَ ما کانُوا مُنْظَرِینَ» (به هنگام نزول بلا) نه آسمان (و اهل او) بر آنها گریست و نه زمین (و اهل آن). به هر حال، این جمعیت چنان لیاقت و ارزش و پایگاه معنوی خویش را از دست دادند که پس از مرگ آنان نه آسمان و نه زمین و به تفسیر دیگر، از اهل آسمان و زمین کسی برای آنها گریه‌ای نکرد. زیرا افراد برای کسی گریه می‌کنند که ارزش و لیاقتی داشته باشند، و اینکه کسی برای آنان گریه‌ای نکرده، نوعی حقارت و بی‌لیاقتی به شمار آمده، آنان بدین سبب مورد سرزنش قرار گرفته‌اند. آری گریه کن حقیقی سیدالشهدا (علیه‌السّلام) فرزند عزیزش امام زمان (ارواحنا فداه) است که در‌عزای جد غریبش می‌فرماید: «یا جداه لابکین علیک بدل الدموع دما»ای جدّم به قدری برایت اشک می‌ریزم که به جای اشک خون گریه کنم. و حضرت، در‌همین زیارتنامه می‌فرماید: « سلام بر کسی که آسمان و زمین بر او گریست». اگر بگوئیم اشک چشم و گریه بر سالار شهیدان حضرت اباعبدالله الحسین (علیه‌السّلام) گوهری گرانبها و گنجینه‌ای نورانی و ارزشمند است که خداوند متعال به شیعیان ارزانی داشته است و این باور را داشته باشیم که گریه کردن ما برای مصائب اهل‌بیت (علیه‌السّلام) در راستای اشک چشم و عزاداری آن عزیزان خصوصا فرزند عزیزشان امام زمان (عجّل‌الله‌فرجه‌الشریف) است که باید قدر این ودیعه الهی را بدانیم و هرچه با شکوهتر به اقامه عزا و گریستن بر مصائب آن انوار مقدس بپردازیم. امام صادق (علیه‌السّلام) می‌فرماید: «برای شهادت امام حسین در قلوب مومنان حرارت و آتشی قرار داده شده است که تا ابد سرد شدنی نیست». و رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) فرمود: «از نشانه‌های قساوت قلب و شقاوت، خشک شدن چشم و محروم بودن از اشک و گریه از خوف خدا است. چنانکه در روایتی می‌خوانیم گریه چشم‌ها و ترس دل‌ها از نشانه‌های رحمت خدا است. ۲.۱ - روایات گریه بر امام حسیندرباره گریستن بر امام حسین (علیه‌السّلام) روایات فراوانی داریم که به جهت اختصار به برخی از آنها اشاره می‌شود: امام صادق (علیه السلام) به جعفر‌بن عفان (که یکی از مرثیه سرایان امام حسین (علیه‌السّلام) بود) فرمود: «ای جعفر... به من خبر رسیده است که تو در رثای حسین (علیه‌السّلام) شعر میگوئی و نیکو میگوئی؟ گفت آری، خدا مرا فدای تو کند! فرمود بگوی (شعر بخوان)، پس من شعر برای او (امام صادق) خواندم و او بگریست و کسانی‌که اطراف آن حضرت بودند بگریستند و اشکها بر روی محاسن آن حضرت جاری شد، آنگاه فرمود: ای جعفر! سوگند به خدا که فرشتگان حاضر بودند و سخن تو را درباره حسین (علیه‌السّلام) می‌شنیدند و بگریستند چنانکه ما گریستیم و بیشتر هم، و به راستی خداوند در این ساعت بر تو بهشت را واجب گردانید و تو را آمرزید ای جعفر! (سپس آن حضرت فرمود: ) آیا بیش از این بگویم؟ (جعفر) گفت بلی ای آقای من! (امام) فرمود: هیچ کس نیست که درباره حسین (علیه‌السّلام) شعری بگوید و بگرید و بگریاند مگر اینکه خداوند بهشت را بر او واجب گرداند و او را بیامرزد.» [۳]
قمی، شیخ عباس، دمع السجوم، ص۴۴.
و نیز از امام رضا (علیه‌السّلام) نقل شده که فرمود: «هر کس ترک کند سعی در قضای حوائج خود را در روز عاشورا (مشغول عزاداری و بر پایی مجالس عزا و گریه بر امام حسین (علیه‌السّلام) گردد) خداوند حوایج دنیا و آخرت او را بر آورد و هر کس روز عاشورا روز مصیبت و اندوه و گریه او باشد خداوند روز قیامت را روز شادی و سرور او قرار دهد، پس چشم او به سبب ما در بهشت روشن شود...» [۴]
قمی، شیخ عباس، دمع السجوم، ص۴۵.
۳ - شرایط و انگیزه گریه کردنآن چه نباید از نظر دور داشت این است که هر گریه‌ای برای امام حسین (علیه‌السّلام) بدون تحقق شرایط و انگیزه معقول و مناسب آن نمی‌تواند موجب آن همه پاداش و ثواب‌هایی شود که در روایات به آن اشاره شده است، اگر چه همه این گریه‌ها بدون ثواب و اجر نخواهد بود. لذا نباید از مساله عزاداری و گریه کردن بر امام حسین (علیه‌السّلام) سوء استفاده و به تعبیر بهتر برداشت بد و ناصواب شود، به گونه‌ای که متاسفانه گاهی اینگونه تصور می‌شود که هر گناهی مرتکب شویم و با گریه برای اهل‌بیت (علیهم‌السلام) آن را پاک نماییم. و به بیان شهید آیت‌الله مطهری (رحمة‌الله‌علیه): «... آن حضرت را به صورت سنگر گناهکاران در می‌آورد، قیام او را کفّاره عمل به دیگران قرار می‌دهد. امام حسین کشته شد که گناه کاران از عذاب الهی بیمه شوند! جواب گوی گناهگناه کاران باشد. (به گونه‌ای که) به شخصی گفتند تو چرا نماز نمی‌خوانی، روزه نمی‌گیری، مشروب می‌خوری؟ گفت من؟! شب جمعه در هیئت، سینه زنی سه ضربه مرا ندیدی؟! (این همان فکر مسیحی است که حضرت عیسی (علیه‌السّلام) را فدیه و کفاره گناهان مسیحیان می‌دانند) چیزی که هست فرق ما با مسیحیان این است که می‌گوئیم یک بهانه لازم است، به قدر یک بال مگسی اشک بریزد و همان کافی است که جواب دروغگویی‌ها، خیانتها، شراب خواریها، رباخواریها، ظلم‌ها و آدمکشی‌ها (و بی انصافی‌های فراوان) بشود! (و) مکتب امام حسین (علیه‌السّلام) به جای اینکه مکتب احیاء احکام دین باشد و مکتب «اشهد انّک قد اقمت الصلوه و اتیت الزکاه و امرت بالمعروف و نهیت عن المنکر» باشد و همانطور که خودش فرمود: (هدف من از حرکت و قیامم این است که امر به معروف و نهی از منکر نمایم) مکتب ابن زیاد سازی و (گناهکار پروری) می‌شود.» ۳.۱ - همراهی گریه با عمل صالحبنابراین گریه و اشک بر مصائب امام حسین (علیه‌السّلام) در صورتی موجب بهشتی شدن و هم‌نشینی با آن حضرت خواهد شد که: اولاً: گریه اش آمیخته با اعتقاد صحیح و شناخت درست و عمل صالح باشد و اشکی که می‌ریزد به منزله آه حسرتی در برابر کوتاهی‌ها و بی توجهی‌هایی باشد که ممکن است در زندگی در برابر خدا و اولیای الهی نموده باشد، وانگهی آن اشک ناقابل را در لفافه نورانی غربت امام حسین (علیه‌السّلام) و اهل بیت مظلوم آن بزرگوار قرار داده و به پیشگاه خداوند کریم عرضه دارد تا اینکه خداوند به واسطه آن بزرگوار، رحمت بی کران بهشت را بهای آن قرار دهد. ۳.۲ - گریه و زنده نگهداشتن اهداف قیامو ثانیاً: گریه کردن و گریاندن، به انگیزه زنده نگهداشتن و تجلیل از خاطره بزرگ و درد آور عاشورا باشد. «تا هدف کلّی این نهضت برای همیشه زنده بماند و امام حسین (علیه‌السّلام) هر سال در میان مردم به این صورت ظهور کند و (در واقع) مردم از زبان مبارک آن حضرت بشنوند که: «الا ترون انّ الحق لا یعمل به و انّ الباطل لایتناهی عنه» (آیا نمی‌بینید که حق به آن عمل نمی‌شود و از باطل (و انحراف) نهی نمی‌شود.) و مردم همیشه (و در هر محرم) بشنوند: «لا اری الموت الا سعادة و الحیاة مع الظالمین الا برما» (آیا نمی‌بینید که به حق عمل نمیگردد و از باطل باز داشته نمی‌شود. مرگ را به جز سعادت چیز دیگری نمیدانم، و زندگی با ستمگران را جز ننگ و عار نمیدانم.) مردم بشنوند این ندائی را که با حماسه سروده شده است و ببینند این تاریخی را که با خون نوشته شده است.» بنابراین واقعیت است که گریه کردن بر مصائب اهل‌بیت خصوصا امام حسین (علیه‌السلام) با وجود شرایط و تحقق انگیزه مقدس آن، اگر از ته دل و عمق جان که بیانگر حقیقت باور انسان گریه کننده است باشد و این گریه خالصانه گواه بر صداقت کردار و اعمال صحیح بوده و با انجام واجبات الهی و ترک محرمات همراه گردد، در این صورت بهشت و رضوان خداوند شامل حال چنین شخصی گشته و موجب تقرب انسان و رسیدن به درجات والای معنوی و برآورده شدن حاجات دنیا و آخرت می‌گردد آنگونه که روایات معصومین (علیهم‌السلام) معرفت به امام حسین (علیه‌السّلام) را شرط قبولی گریه و ورود به بهشت می‌دانند که لازمه این معرفت، داشتن ایمان حقیقی و عمل صالح می‌باشد. «مَن بَکی عَلیَ الْحسیْن عارِفا بِحَقَّه وَجَبتْ لَه الجنَّة». ۴ - عناوین مرتبطآسیب شناسی عزاداری؛ عزاداری شیعیان؛ عزاداری از دیدگاه علما؛ عزاداری در سیره ائمه اطهار؛ عزاداری در سیره پیامبر؛ عزاداری در روایات شیعه؛ عزاداری در قرآن؛ تعریف عزاداری؛ چرایی عزاداری ۵ - پانویس
۶ - منبعسایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «گریه بر مصائب اهل بیت»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۵/۰۳/۰۵. |